Përgatiti: Etrit Rexhepi
Kryeministri i Kosovës, Albin Kurti, tha sot (29 tetor) se qeveria e tij ka vendosur t’i rrisë pagat në sektorin publik, duke mos e ndryshuar vlerën monetare të koeficientit, mirëpo duke e rritur vlerën e koeficientit për pozicione, duke u bazuar në Ligjin për Pagat në Sektorin Publik. Por, çka përmban ky ligj?
Ligji për Pagat në Sektorin Publik është hartuar për të vendosur një strukturë të qëndrueshme dhe të drejtë të pagave për të gjithë të punësuarit e sektorit publik në Kosovë. Ligji përcakton parimet bazë të sistemit të pagave, strukturën dhe mënyrën e llogaritjes së pagave, si dhe kategoritë e ndryshme të shtesave dhe kompensimeve. Më poshtë është një përmbledhje e zgjeruar e përmbajtjes kryesore të këtij ligji:
Qëllimi dhe fushëveprimi: Ligji synon të krijojë një sistem të unifikuar pagash për sektorin publik, duke ofruar standardizim dhe transparencë në përcaktimin e pagave. Ai mbulon të gjithë të punësuarit në sektorin publik, të financuar nga buxheti shtetëror, me përjashtime për disa institucione si Agjencia Kosovare për Inteligjencë, si dhe disa institucione të pavarura (p.sh., Presidenca, Kuvendi, Sistemi i Drejtësisë), të cilat kanë rregullore specifike për shkak të pavarësisë së tyre organizative dhe funksionale.
Parimet e sistemit të pagave: Sistemi i pagave bazohet në parimet e ligjshmërisë, transparencës, parashikueshmërisë, barazisë dhe mos-diskriminimit. Këto parime garantojnë që pagat përcaktohen dhe shpallen në mënyrë të hapur, ndërsa të gjithë punonjësit që kryejnë punë të ngjashme duhet të marrin paga të barabarta për detyrat dhe përgjegjësitë e tyre, pa diskriminim.
Struktura e pagave: Paga bazë – Elementi kryesor dhe fiksi i pagës që u përgjigjet kualifikimeve dhe kompleksitetit të pozitës. Paga bazë rritet në bazë të përvojës në punë, në shkallë të caktuara për çdo vit pune deri në një limit prej 15 vjetësh.
Koeficienti i pagës – Pozicionet klasifikohen sipas një koeficienti që përcakton nivelin hierarkik dhe vlerën e pagës bazë për çdo funksion.
Shtesat: Ligji parashikon një gamë të shtesave për situata të veçanta, të tilla si:
Shtesa për kushtet e tregut të punës për pozitat profesionale deficitare;
Shtesa e performancës për punonjësit që kanë rezultate të larta vjetore;
Shtesa për kushte të vështira të punës për pozitat që kërkojnë ekspozim ndaj rrezikut të lartë;
Shtesa për punën pa orar të paracaktuar për funksionarët politikë dhe të kabinetit;
Shtesa për vëllim të shtuar të punës për ata që kryejnë punë që kalon rezultatin e pritshëm mujor;
Shtesa specifike për fusha të veçanta si arsimi parauniversitar, sistemi shëndetësor, arti dhe kultura, duke përfshirë pozita akademike dhe drejtuese të artit dhe kulturës.
Kompensimet: Ligji përfshin kompensime për shpenzimet që kanë të bëjnë me detyrat zyrtare, duke përfshirë:
Kompensimi për kujdestari, punë gjatë natës dhe jashtë orarit, që kompensohet në bazë të përqindjes së pagës bazë;
Kompensimi për udhëtime për shpenzimet e përfaqësimit, udhëtime zyrtare brenda dhe jashtë vendit;
Kompensimi për funksione shtesë për zyrtarët që emërohen në komisione profesionale apo borde;
Kompensimi për shërbimin e jashtëm për diplomatët dhe personelin jashtë vendit, që përfshin mbulimin e shpenzimeve për banim, sigurim shëndetësor, arsimin e fëmijëve dhe shpenzime të tjera.
Përfitime për Kategori të Veçanta: Ligji ka rregulla të veçanta për:
Funksionarët publikë, si deputetët, anëtarët e komisioneve dhe bordet e qeverisë;
Nëpunësit civilë dhe publikë që përfitojnë pagën bazë dhe shtesa të tjera për veçoritë e sektorit të tyre;
Punonjësit e shërbimit të jashtëm dhe të stafit mbështetës që kanë detyra jashtë vendit dhe marrin përfitime të veçanta për mbulimin e kostove të jetesës.
Dispozitat kalimtare: Për të zbutur ndryshimet e mundshme në pagat, ligji përfshin një “shtesë tranzitore” për punonjësit që kanë pasur paga më të larta para hyrjes në fuqi të këtij ligji, duke u ofruar një diferencë që zvogëlohet gradualisht brenda dy vitesh.
Dispozita të veçanta për zbatimin e ligjit: Ligji përcakton që Qeveria duhet të miratojë akte nënligjore për rregullimin e disa aspekteve specifike, si përcaktimi i vlerës monetare të koeficientëve dhe krijimi i rregullave për llogaritjen e pagave dhe shtesave.
Ky ligj synon të rregullojë pagat dhe shpërblimet në mënyrë të drejtë, duke përcaktuar baza të qarta për secilin sektor dhe kategori të punësuarish në institucionet publike të Kosovës.
Koeficienti si faktor përcaktues i pagës bazë në Ligjin për Pagat në Sektorin Publik të Kosovës
Përdorimi i koeficientëve për përcaktimin e pagës bazë:
Paga bazë e një punonjësi publik llogaritet duke shumëzuar koeficientin me vlerën monetare që përcaktohet në mënyrë vjetore në ligjin e buxhetit të shtetit.
Formula për pagën bazë është:
P𝑎𝑔𝑎 𝐵𝑎𝑧ë = 𝐾𝑜𝑒𝑓𝑖𝑐𝑖𝑒𝑛𝑡𝑖 × 𝑉𝑙𝑒𝑟𝑎 𝑀𝑜𝑛𝑒𝑡𝑎𝑟𝑒 𝑒 𝐾𝑜𝑒𝑓𝑖𝑐𝑖𝑒𝑛𝑡𝑖𝑡
PagaBazë=Koeficienti×VleraMonetareeKoeficientit
Për shembull, nëse një pozicion ka koeficientin 5 dhe vlera monetare e koeficientit është 100, paga bazë do të jetë 500 (5 x 100).
Shtrirja e koeficientëve në nivele të ndryshme:
Ligji përcakton një shkallë prej 136 nivele koeficientësh (faqja 25), që nisin nga niveli më i ulët (për pozitat më pak komplekse) deri tek niveli më i lartë (për pozitat me përgjegjësi më të larta).
Raporti i koeficienteve është 2:18, që do të thotë se koeficienti më i ulët është 2, ndërsa ai më i lartë është 18. Kjo ndihmon në krijimin e një shkalle të drejtë për nivelin e pagave në varësi të përgjegjësisë së funksionit.
Përmirësimi i pagave bazuar në përvojë:
Koeficienti pëson rritje për shkak të përvojës së punës: pas çdo viti të plotë pune, punonjësit përfitojnë një rritje të pagës përmes përqindjeve të shtuara në koeficientin e tyre. Konkretisht:
0.25% për çdo vit pune deri në 15 vjet;
0.5% për çdo vit pune pas 15 vitesh përvojë.
Koeficientet dhe hierarkia e klasave të pagave:
Klasa e pagës i përgjigjet një grupi funksionesh që kanë përgjegjësi dhe kompleksitet të ngjashëm, dhe kështu përfitojnë të njëjtin koeficient e, si rrjedhojë, të njëjtën pagë bazë.
Klasifikimi i pozitave në bazë të koeficientëve synon të garantojë që punonjësit që kryejnë punë të ngjashme (me të njëjtat kërkesa për nivelin e arsimit dhe kompleksitetin e detyrave) të marrin paga të barabarta.
Përcaktimi i vlerës monetare të koeficientit:
Vlera monetare e koeficientit caktohet çdo vit me ligjin vjetor të buxhetit të shtetit. Qëllimi i kësaj është të garantojë që pagat të jenë të përditësuara sipas kushteve ekonomike dhe inflacionit.
Nëse paga bazë që rrjedh nga koeficienti është më e vogël se paga minimale, atëherë ajo konsiderohet e barabartë me pagën minimale, duke garantuar që asnjë punonjës nuk paguhet nën nivelin e përcaktuar minimal.
