Përgatiti: Etrit Rexhepi
Masakra e Reçakut, e cila ndodhi më 15 janar 1999, është një nga ngjarjet më të errëta të historisë së kohëve moderne në Ballkan. Kjo masakër u krye nga forcat serbe në fshatin Reçak, një vendbanim kryesisht i banuar nga shqiptarë, në komunën e Shtimes, rreth 30 kilometra në jug të Prishtinës. Masakra rezultoi në vrasjen brutale të 45 civilëve shqiptarë, përfshirë burra, gra dhe të moshuar, dhe u bë simbol i krimeve kundër njerëzimit të kryera gjatë luftës në Kosovë.
Historia e ngjarjes
Në mëngjesin e 15 janarit 1999, forcat policore dhe paramilitare serbe sulmuan Reçakun me granatime të rënda. Banorët e fshatit u kapën në befasi. Shumë prej tyre tentuan të largoheshin drejt kodrave për t’i shpëtuar sulmeve, por forcat serbe i ndoqën dhe i ekzekutuan pa mëshirë. Viktimat u masakruan brutalisht, dhe shumë prej trupave të tyre u gjymtuan, duke demonstruar një shkallë të lartë të dhunës dhe egërsisë.
Pas masakrës, trupat e viktimave u mblodhën nga familjarët dhe u vendosën në xhaminë e fshatit për t’u identifikuar dhe përgatitur për varrim. Megjithatë, autoritetet serbe penguan procesin e varrimit, duke krijuar një atmosferë frike dhe pasigurie në mesin e popullsisë vendase.
Viktimat dhe dokumentimi i krimeve
Viktimat e masakrës ishin kryesisht civilë të pafajshëm. Mes tyre kishte të moshuar dhe të rinj, me moshë që varionte nga 18 deri në mbi 70 vjeç. Viktimat ishin:
Bajram Mehmeti – 26.08.1945
Hanumshahe Mehmeti – 10.10.1977
Rizah Beqiri – 10.05.1946
Halim Beqiri – 24.07.1985
Zenel Beqiri – 12.09.1978
Ahmet Jakupi – 28.02.1942
Xheladin Jakupi – 05.04.1982
Mehmet Jakupi – 17.08.1955
Eshref Jakupi – 11.03.1945
Haqif Hysenaj – 10.07.1949
Hasan Beqiri – 01.07.1983
Ahmet Mustafa – 01.01.1930
Skënder Halili – 17.12.1968
Banush Kameri – 09.04.1936
Hajriz Brahimi – 15.04.1937
Murtez Imeri – 20.05.1979
Muhamet Mustafa – 15.01.1978
Bajram Xheladini – 24.02.1964
Njazi Zymeri – 10.07.1954
Ajet Brahimi – 03.02.1959
Mustafë Asllani – I lindur në vitin 1968
Halit Shaqiri – I lindur në vitin 1940
Hakip Imeri – 26.08.1966
Nazmi Imeri – 13.06.1917
Bujar Hajrizi – 17.02.1979
Mufail Hajrizi – 01.02.1969
Mehmet Ismajli – 14.05.1955
Sheremet Syla – 05.11.1962
Shyqeri Syla – 01.01.1938
Arif Metushi – 25.09.1946
Sabri Syla – 16.06.1939
Haki Metushi – 10.10.1937
Sahide Metushi – Viti i lindjes 1938
Fatmir Ramadani – 27.05.1961
Salih Ramadani – 26.04.1974
Nexhat Ramadani – 02.10.1978
Jashar Salihu – 08.09.1974
Raif Salihu – 03.12.1978
Shukri Salihu – 02.06.1980
Sadik Osmani – 21.05.1954
Lutfi Bilalli – 15.07.1957
Bajrush Shabani – 01.11.1976
Ragip Bajrami – 08.11.1964
Avdyl Sejdiu – 01.01.1900
Këto krime u dokumentuan nga Tribunal Ndërkombëtar për Krime Lufte në ish-Jugosllavi, si dhe nga organizata ndërkombëtare për të drejtat e njeriut. Pamjet e masakrës, të marra nga mediat dhe organizatat ndërkombëtare, tronditën opinionin botëror.
Roli i William Walker dhe reagimi ndërkombëtar
William Walker, shefi i Misionit Verifikues të OSBE-së në Kosovë, vizitoi vendin e ngjarjes vetëm një ditë pas masakrës. Ai e përshkroi atë si një krim të rëndë kundër njerëzimit dhe akuzoi drejtpërdrejt forcat serbe për kryerjen e masakrës. Deklaratat e tij shkaktuan një reagim të menjëhershëm ndërkombëtar.
Shtetet e Bashkuara dhe Bashkimi Evropian dënuan ashpër masakrën, duke e cilësuar atë si një akt të qëllimshëm të dhunës ndaj civilëve shqiptarë.
Kjo ngjarje u bë katalizator për veprime të mëtejshme diplomatike dhe ushtarake nga bashkësia ndërkombëtare, duke çuar në ndërhyrjen e NATO-s në mars 1999.
Mohimi nga Serbia
Pavarësisht dokumentimit të gjerë të ngjarjes, autoritetet serbe vazhdojnë ta mohojnë masakrën, duke pretenduar se viktimat ishin luftëtarë të Ushtrisë Çlirimtare të Kosovës (UÇK). Ky qëndrim është mbështetur edhe nga ish-presidenti i Serbisë, Sllobodan Millosheviq, gjatë gjyqit të tij në Hagë. Megjithatë, një raport i pavarur nga një ekip finlandez ekspertësh e konfirmoi se viktimat ishin civilë të pafajshëm dhe se ato ishin vrarë me brutalitet.
Gjykimet dhe drejtësia
Masakra e Reçakut u përfshi në aktakuzat kundër liderëve të lartë serbë në Tribunalin Ndërkombëtar për Krime Lufte në ish-Jugosllavi. Disa prej tyre, përfshirë Sllobodan Millosheviqin dhe gjeneralët serbë, u akuzuan për krime kundër njerëzimit dhe shkelje të ligjeve të luftës. Megjithatë, shumë nga përgjegjësit kryesorë të masakrës nuk u mbajtën kurrë përgjegjës për këtë akt specifik.
Pasojat dhe rëndësia historike
Masakra e Reçakut shërbeu si një pikë kthese në konfliktin e Kosovës, duke theksuar urgjencën për ndërhyrje ndërkombëtare. Përveçse nxiti ndërhyrjen e NATO-s, ajo e vendosi çështjen e Kosovës në qendër të vëmendjes globale, duke forcuar argumentet për pavarësinë e saj.
Pavarësisht kësaj, mungesa e drejtësisë së plotë për viktimat dhe mohimi i masakrës nga Serbia vazhdojnë të krijojnë mundësi për tensione etnike në rajon.