Banka Botërore ka publikuar raportin e rregullt për gjashtë shtetet e Ballkanit Perëndimor për vitin 2024, të titulluar “Ruajtja e Ritmit të Rritjes”. Në këtë raport janë publikuar të dhënat për ekonominë e vendeve vendeve si Shqipëria, Bosnja dhe Hercegovina, Kosova, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut dhe Serbia. Artikulli përmban informatat e këtij raporti, vetëm sa i përket Kosovës.
Rritja ekonomike
Ekonomia e Kosovës është parashikuar të rritet me 3.8% në vitin 2024, krahasuar me 3.3% në vitin 2023. Kjo rritje mbështetet kryesisht nga rritja e konsumit të brendshëm, e nxitur nga rritja e të ardhurave, kreditë dhe shpenzimet publike. Tregu i brendshëm është forcuar falë reformave dhe investimeve publike, si dhe integrimit të Kosovës me Bashkimin Evropian, duke i hapur dyert për një lidhje më të fortë me tregun evropian.
Tregu i punës
Në vitin 2024, niveli i papunësisë në Kosovë mbetet një sfidë e madhe, me vetëm 37.1% të popullsisë në moshë pune të punësuar. Megjithatë, tregu i punës është përmirësuar me krijimin e vendeve të reja të punës, veçanërisht në sektorët e ndërtimit dhe shërbimeve. Për të adresuar problemet e mospërputhjeve të aftësive dhe mungesave të fuqisë punëtore, Kosova ka filluar të tërheqë punëtorë të huaj.
Diaspora dhe investimet
Diaspora kosovare luan një rol kyç në ekonominë e vendit, duke kontribuar jo vetëm me remitanca, por edhe me investime direkte. Në vitin 2021, qeveria e Kosovës lëshoi bono për diasporën, duke mbledhur 10 milionë euro. Gjithashtu, është zhvilluar një platformë për të angazhuar diasporën dhe për të ndihmuar në zhvillimin e projekteve të investimeve, si dhe për të lidhur ekspertizën e diasporës me tregun vendor.
Arsimi dhe trajnimi profesional
Institucioni privat Heimerer College në Kosovë ka luajtur një rol të rëndësishëm në trajnimin e profesionistëve të kujdesit shëndetësor në përputhje me standardet gjermane. Një pjesë e konsiderueshme e të diplomuarve synojnë punësim jashtë vendit, kryesisht në Gjermani, por një pjesë e madhe mbetet e punësuar brenda Kosovës.
Shërbimet për migrantët
Kosova ofron mbështetje për migrantët përmes Agjencisë së Punësimit të Kosovës (EARK), duke ndihmuar në certifikimin e aftësive dhe njohjen e tyre jashtë vendit. Këto shërbime janë thelbësore për punëtorët që synojnë vende pune në vendet e BE-së.
Në përgjithësi, Kosova po përjeton një rritje të qëndrueshme ekonomike, por vazhdon të përballet me sfida si papunësia e lartë dhe largimi i fuqisë punëtore, veçanërisht të rinjve dhe të kualifikuarve. Angazhimi i diasporës dhe integrimi ekonomik me BE-në ofrojnë mundësi për përmirësim të mëtejshëm të ekonomisë dhe tregut të punës.
Aktiviteti ekonomik në tremujorin e parë 2024
Ekonomia e Kosovës ka përjetuar një përshpejtim të rritjes ekonomike në tremujorin e parë të vitit 2024, duke arritur një rritje prej 5.6%. Rritja u nxit kryesisht nga konsumimi i fuqishëm privat, i cili u rrit me 9.7% (viti me vit). Stabilizimi i çmimeve ka ndihmuar në nxitjen e konsumit. Inflacioni i konsumatorëve u ngadalësua duke arritur mesatarisht 2.1% në periudhën janar-gusht 2024, megjithatë inflacioni bazë mbeti i lartë me 3.6%. Në të njëjtën periudhë, deficiti i llogarisë rrjedhëse u rrit me ¼ krahasuar me një vit më parë, kryesisht për shkak të rritjes së deficitit tregtar. Remitancat u rritën me 0.5%, një rënie krahasuar me 11.3% një vit më parë.
Sfida kryesore dhe nevoja për reforma
Megjithëse Kosova përjetoi rritje të qëndrueshme, ajo përballet me sfida strukturore që kërkojnë reforma të rëndësishme. Reformat përfshijnë strategjinë e re të energjisë, përmirësimin e sigurisë së ujit, dhe përshpejtimin e reformave për të përmirësuar kapitalin njerëzor dhe lidhjet infrastrukturore. Kjo kërkon burime të konsiderueshme fiskale. Në vitin 2024, investimet kryesore janë fokusuar në ndërtimin dhe sektorët e shërbimeve, me mbështetje të fortë nga remitancat e diasporës .
Fuqia punëtore dhe sfidat e emigracionit
Pjesëmarrja e fuqisë punëtore u rrit lehtë në 40.7% në vitin 2023, por popullsia në moshë pune vazhdon të tkurret për shkak të emigracionit. Liberalizimi i vizave me BE ka ndikuar në uljen e kostove të udhëtimit dhe ka rritur importet e shërbimeve. Kosova gjithashtu përballet me sfida në zhvillimin e kapitalit njerëzor, veçanërisht në lidhje me pjesëmarrjen e ulët të grave në fuqinë punëtore, e cila kufizohet nga mungesa e shërbimeve të kujdesit për fëmijët .
Rritja e investimeve dhe zhvillimi i FDI-së
Në vitin 2024, investimet e huaja direkte (FDI) janë rritur, por mbeten të përqendruara kryesisht në sektorin e pasurive të patundshme. Sidoqoftë, Kosova ka nevojë për më shumë investime produktive dhe “greenfield” për të diversifikuar rritjen e saj ekonomike. Projekte të reja në infrastrukturën publike dhe në energjinë e rinovueshme pas vitit 2025 pritet të kontribuojnë më tej në rritjen ekonomike .
Përmirësimet fiskale dhe tregu financiar
Performanca fiskale e Kosovës mbetet e fortë, me një tepricë fiskale deri në gusht të vitit 2024 dhe të ardhura nga taksat që janë rritur me 11%, falë përmirësimeve në formalizimin e ekonomisë. Megjithatë, shpenzimet publike janë rritur me 14%, kryesisht për shkak të rritjes së pagave publike. Borxhi publik dhe i garantuar ra në 15.8% të PBB-së në tremujorin e parë të vitit 2024, nga 17.5% në 2023. Sektori financiar mbetet i fortë, me kreditë që janë rritur me 13.6% dhe normat e kredive jo-performuese që mbeten në nivelin 2%.
Varfëria dhe ndarjet rajonale
Reduktimi i varfërisë pritet të vazhdojë, me një rënie prej 2.2 pikë përqindje në vitin 2024 (nga 21.4% në vitin 2023). Megjithatë, rritja ekonomike ka qenë më e përqendruar në qendrat urbane, duke thelluar pabarazitë rajonale. Varfëria mbetet më e lartë tek njerëzit me arsim të ulët dhe fëmijët, duke theksuar nevojën për përmirësimin e kapitalit njerëzor .
Potenciali i rritjes dhe rreziqet
Rritja ekonomike parashikohet të përshpejtohet në 3.8% në vitin 2024 dhe gradualisht të arrijë 4% në afat të mesëm, e mbështetur nga të ardhurat në rritje, zgjerimi i kredisë, dhe shpenzimet publike. Ndërkohë, presioni për rritjen e pagave dhe emigracioni i vazhdueshëm përbëjnë sfida për ekonominë. Megjithatë, një proces i përforcuar i anëtarësimit në BE mund të përmirësojë perspektivat e rritjes për vendin .
