Përgatiti: Festim Rizanaj
Gjatë 2023-tës Kosova kaloi një vit sfidues, i shënuar nga procesi i dialogut të vështirë me Serbinë, sanksionet dhe masat e vendosura nga Bashkimi Evropian dhe Shtetet e Bashkuara, tensionet dhe incidentet në veriun e Kosovës, liberalizimi i pritur gjatë i vizave dhe hapa të rëndësishëm drejt anëtarësimit në Këshillin e Evropës. Raporti vjetor për Politikën e Jashtme të Kosovës i publikuar nga Instituti i Prishtinës për Studime Politike (PIPS) për vitin 2023, përshkruan arritjet, sfidat dhe objektivat strategjike të vendit në lidhje me marrëdhëniet ndërkombëtare
Pavarësisht vështirësive, Kosova ruajti marrëdhënie të mira me aleatët kryesorë si Shtetet e Bashkuara, Gjermaninë dhe Mbretërinë e Bashkuar, megjithëse këto marrëdhënie u vunë në provë nga deklaratat për mungesën e koordinimit të qeverisë aktuale me partnerët ndërkombëtarë. Kosova gjithashtu mbajti marrëdhënie pozitive me shumicën e vendeve fqinje, me gjithë dallimet në politikat rajonale (Shqipëria, Mali i Zi, Maqedonia e Veriut) dhe ruajti partneritete me aleatët e kahershëm si Kroacia dhe Turqia.
Dialogu ndërmjet Kosovës dhe Serbisë u zhvillua në dy faza të dallueshme në vitin 2023. Faza fillestare u shënua nga propozimi i planit franko-gjerman dhe krijimi i një marrëveshjeje të jo-detyrueshme ndërmjet Kosovës dhe Serbisë. Faza e dytë u karakterizua nga një ndalje e plotë e dialogut, e shkaktuar nga sulmi terrorist në Banjskë në shtator 2023. Ky sulm pati një ndikim të rëndësishëm negativ në procesin e dialogut.
Aplikimi i Kosovës për anëtarësim në BE ka parë përparim të kufizuar. Raporti i BE-së për vendin tregoi përparim në zbatimin e planit të veprimit të Tregut të Përbashkët Rajonal përmes ratifikimit të tre marrëveshjeve të procesit të Berlinit për lëvizjen e lirë dhe njohjen e ndërsjellë të kualifikimeve. Megjithatë, sfidat mbeten pasi qeveria pengon vendimmarrjen në CEFTA lidhur me përfaqësimin e Kosovës.
Liberalizimi i vizave ka qenë një nga arritjet më të rëndësishme të politikës së jashtme të Kosovës gjatë vitit të kaluar. Në prill 2023, Parlamenti Evropian vendosi që nga 1 janari 2024, BE do të heqë regjimin e vizave për qytetarët e Kosovës. Një hap historik ishte njohja e pasaportës së Kosovës nga Spanja më 6 janar 2024 dhe heqja e vizave për pasaportën e Kosovës në Emiratet e Bashkuara Arabe dhe Izrael.
Ministria e Punëve të Jashtme dhe Diasporës (MPJD) pati një vit sfidues me reforma të ndryshme të brendshme dhe angazhime ndërkombëtare. Ministria mbajti shumë takime bilaterale dhe konsultime politike gjatë vitit, megjithëse mori disa kritika nga opozita për transparencën e takimeve bilaterale dhe reformave të brendshme.
Marrëdhëniet diplomatike gjatë vitit 2023
Në vitin 2023, Kosova ka mbajtur dhe zhvilluar marrëdhënie të rëndësishme me shumë vende, duke theksuar përparësitë e saj strategjike në fushën e ekonomisë, demokracisë dhe sundimit të ligjit. Raporti i Institutit për Studime Politike të Prishtinës për Politikën e Jashtme të Kosovës (2023) thekson pikat kryesore të këtyre marrëdhënieve.
Marrëdhëniet Bilaterale Kryesore
1. Shtetet e Bashkuara të Amerikës Kosova ka një aleancë të fuqishme dhe historike me SHBA-të. Pavarësisht disa sfidave gjatë vitit 2023, përfshirë mungesën e koordinimit me SHBA-të në marrëdhëniet me Serbinë, Kosova ka mbajtur lidhje të ngushta me SHBA-të, duke përfshirë bashkëpunimin në procesin e normalizimit të marrëdhënieve me Serbinë. (këtu)
2. Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar Gjermania dhe Mbretëria e Bashkuar vazhdojnë të jenë partnerë të rëndësishëm për Kosovën, duke mbështetur përpjekjet e saj për zhvillim ekonomik dhe integrim euro-atlantik. (këtu)
3. Turqia Marrëdhëniet me Turqinë janë përmirësuar në fusha të ndryshme, përfshirë bashkëpunimin ushtarak dhe ekonomik. Kosova ka blerë dronë turq dhe ka zhvilluar ushtrime të përbashkëta ushtarake me Turqinë. (këtu)
4. Kroacia Kosova dhe Kroacia kanë thelluar marrëdhëniet e tyre përmes forumeve ekonomike dhe vizitave të nivelit të lartë. Kroacia ka ofruar mbështetje për integrimin e Kosovës në organizatat ndërkombëtare. (këtu)
5. Shtetet Nordike dhe Baltike Kosova ka mbajtur marrëdhënie të forta me shtetet nordike, si Suedia dhe Norvegjia, duke fokusuar në integrimin evropian dhe bashkëpunimin ekonomik. Gjithashtu, marrëdhëniet me shtetet baltike, si Estonia dhe Letonia, janë forcuar përmes angazhimeve në siguri dhe mbështetjes për integrim në BE. (këtu)
6. Vendet e Lindjes së Mesme Kosova ka zhvilluar marrëdhënie me vendet e Gjirit, si Emiratet e Bashkuara Arabe, Katari dhe Arabia Saudite, duke synuar bashkëpunim ekonomik dhe mbështetje politike në skenën ndërkombëtare. Memorandumet e Mirëkuptimit dhe vizitat e nivelit të lartë kanë ndihmuar në forcimin e këtyre lidhjeve. (këtu)
