Përgatiti: Etrit Rexhepi
Shpërthimi që ndodhi mbrëmjen e 29 nëntorit në fshatin Varragë të komunës së Zubin Potokut dëmtoi kanalin e ujit të Ibër-Lepencit, nga ku furnizohen me ujë nga Liqeni i Ujmanit disa qytete të Kosovës, si dhe Korporata Energjetike e Kosovës për ftohjen e termoelektranave të saj.
Nga deklarimet e zyrtarëve institucionalë në vend, u kuptua se bëhej fjalë për dëmtim të asaj që cilësohet si infrastruktura kritike e vendit.
Infrastruktura kritike në Kosovë mbrohet me ligj.
Ligji për Infrastrukturën Kritike është miratuar në bazë të nenit 65 të Kushtetutës nga Kuvendit i Republikës së Kosovës. Qëllimi kryesor i këtij ligji është të mbrojë dhe ruajë infrastrukturën kritike kombëtare dhe evropiane, duke siguruar funksionalitetin, vazhdimësinë dhe integritetin e aseteve dhe sistemeve jetike për vendin dhe rajonin. Ligji kishte hyrë në fuqi një vit pas publikimit në Gazetën Zyrtare të Kosovës (27 prill 2018.
Çfarë rregullon Ligji për Infrastrukturën Kritike?
· Identifikon dhe klasifikon infrastrukturën kritike kombëtare dhe evropiane:
- Përcakton asetet dhe sistemet që konsiderohen jetike për sigurinë, ekonominë dhe mirëqenien sociale të vendit dhe rajonit.
· Mbron dhe menaxhon:
- Siguron masat për mbrojtjen e vazhdueshme dhe funksionalitetin e këtyre aseteve për të parandaluar incidente dhe minimizuar dëmet.
· Bashkëpunon dhe koordinon:
- Vendos përgjegjësitë ndërmjet institucioneve publike, sektorit privat dhe organizatave ndërkombëtare për mbrojtjen e infrastrukturës.
· Analizon rrezikun:
- Zbaton analiza gjithëpërfshirëse për të identifikuar dhe vlerësuar kërcënimet dhe pasojat e mundshme për infrastrukturën kritike.
· Planifikon sigurinë:
- Kërkon nga pronarët/operatorët të hartojnë dhe zbatojnë plane sigurie të detajuara për asetet e tyre kritike.
Çfarë Përfshin Infrastruktura Kritike?
Infrastruktura kritike përfshin asetet dhe sistemet fizike ose virtuale që janë thelbësore për funksionimin normal të jetës sociale, ekonomike dhe shëndetësore. Ligji i ndan ato në dy kategori:
Infrastruktura Kritike Kombëtare
Asetet ose sistemet që:
- Janë jetike për funksionet bazë shoqërore, shëndetësore dhe ekonomike.
- Çrregullimi ose shkatërrimi i tyre do të kishte pasoja të rënda për sigurinë dhe stabilitetin kombëtar.
Sektorët kryesorë të përfshirë:
- Energjia: Prodhimi, transmetimi dhe shpërndarja e energjisë.
- Transporti: Rrugor, hekurudhor, ajror dhe detar.
- Teknologjia e Informacionit dhe Komunikimit (TIK): Telekomunikimi, sistemet e të dhënave dhe infrastruktura kibernetike.
- Shëndeti publik: Spitalet, prodhimi i ilaçeve dhe furnizimet mjekësore.
- Uji dhe menaxhimi i ujërave të zeza: Furnizimi me ujë dhe trajtimi i ujërave të ndotura.
- Bujqësia dhe ushqimi: Prodhimi, përpunimi dhe ruajtja e ushqimeve.
- Objektet qeveritare dhe shërbimet publike: Institucionet shtetërore dhe shërbimet emergjente.
Infrastruktura Kritike Evropiane (IKE)
Asetet që ndikojnë në të paktën dy shtete evropiane, duke përfshirë:
- Sistemet energjetike dhe transportin ndërkufitar.
- Telekomunikacionet dhe sistemet e të dhënave që lidhin vendet evropiane.
Përgjegjësitë e Pronarëve/Operatorëve të Infrastrukturës Kritike
- Hartimi dhe zbatimi i Planeve të Sigurisë së Operatorit (PSO).
- Përcaktimi i një zyrtari ndërlidhës për koordinim me autoritetet.
- Sigurimi i masave të vazhdueshme për mbrojtjen e aseteve dhe sistemeve.
